Kho báu từ bức họa "Nghìn lẻ một đêm" của Dali

Một câu chuyện tưởng chỉ có trong trí tưởng tượng: Trong một buổi thanh lý nhà ở Anh quốc cách đây 2 năm, một nhà buôn đồ cổ đã mua được một bức minh họa khác thường với giá 150 bảng Anh. Và đó là bức tranh thật của danh họa Tây Ban Nha Salvador Dali.

Ngày 23/10 tới, tác phẩm gốc của bậc thầy Siêu thực này sẽ được mang ra đấu giá tại Hội chợ Nghệ thuật và Thiết kế Cheffins tại Anh, dự kiến sẽ đạt mức giá từ 20.000 đến 30.000 bảng Anh, tức gấp 200 lần giá gốc.

Tác phẩm độc đáo

Với những người không có chuyên môn, thật khó mà nhận ra đây là tranh của Salvador Dali. Nó có phong cách khá khác biệt so với hầu hết các tác phẩm của danh họa người Tây Ban Nha.

Và John Russell (không phải tên thật), 60 tuổi, một người buôn đồ cổ ở Cambridge, cũng không hề biết điều này khi ông mua bức tranh tại một buổi bán nhà thanh lý vào năm 2023.

"Buổi đấu giá không diễn ra trực tuyến nên mọi người phải đến tận nơi xem. Và bất cứ thứ gì ta thấy đều là cơ hội để khám phá ra một kho báu" - ông nói - "Hầu hết thời gian, tôi mua những thứ tôi thích. Lần này, tôi thực sự mạo hiểm một chút, vì thành thật mà nói, tôi không chắc mình có nên treo nó lên tường hay không… Tôi cũng có thích một số tác phẩm nghệ thuật độc đáo nhưng không tới mức yêu chúng".

Ông được cho biết rằng bức tranh được tìm thấy trong gara của một ngôi nhà ở London và gần như không thể kìm nén được sự phấn khích khi nhìn thấy những nhãn dán ở mặt sau, cho biết bức tranh đã được bán trong một cuộc đấu giá của Sotheby's vào những năm 1990. "Tôi đã tìm hiểu một chút và không thể tin vào những gì mình đang nhìn thấy" - ông kể.

Russell quyết định tham gia vụ đấu giá "một cách bốc đồng", đánh cược vào khả năng phát hiện hàng giả của mình sau nhiều năm say mê xem chương trình truyền hình Fake or Fortune của BBC. "Đó là một trong những chương trình yêu thích của tôi" -  ông hào hứng.

Bức tranh, khắc họa một vị vua Sultan đeo đầy trang sức, không nhận được sự ngưỡng mộ rộng rãi. Mặc dù được miêu tả là tranh gốc của Dali, nhưng phía bán "thậm chí còn chưa lên giá khởi điểm", theo Rusell kể, và "trong phòng không mấy ai quan tâm". Chỉ có một người nữa trả giá trong phiên đấu giá, nhưng đã sớm bỏ cuộc khi Russell đưa ra giá 150 bảng Anh.

Vài tháng sau, thông qua eBay tại Mỹ, Rusell tìm thấy danh mục bán hàng của Sotheby's có liên quan tới bức tranh. Hóa ra, tác phẩm đã được rao bán tại Sotheby's London vào ngày 25/10/1995. Nó được liệt rằng tranh có kích thước 38cm x 29cm và đã được xác định là tác phẩm của Dali. Giá ước tính trước khi bán lúc đó là từ 8.000 đến 12.000 bảng Anh.

Sau đó, Rusell đã yêu cầu hãng Cheffins định giá lại bức tranh. Cheffins đã tham khảo ý kiến của chuyên gia nổi tiếng về Dali là Nicolas Descharnes, người đã chứng nhận bức tranh là tranh thật.

Theo Descharnes, phong cách, chủ đề và màu sắc của bức tranh minh họa này, cũng như chất lượng và kích thước giấy, hoàn toàn trùng khớp với các tác phẩm khác trong bộ sưu tập.

"Mọi người mong đợi được xem những tác phẩm siêu thực của Dali. Tác phẩm này không siêu thực, nhưng nó đúng là của Dali" - Descharnes cam kết và ước tính bức tranh có thể bán được với giá từ 20.000 đến 30.000 bảng Anh.

Tái khám phá thú vị

"Việc mất truy vết tranh là khá hiếm trong thế giới nghệ thuật hiện đại, khiến giờ đây nó đã trở thành màn tái khám phá quan trọng đối với các học giả nghiên cứu về Dali" - theo Gabrielle Downie, chuyên gia mỹ thuật tại Cheffins - "Tham gia vào việc tái phát hiện tác phẩm của một trong những nghệ sĩ nổi tiếng nhất thế giới và là cha đẻ của trường phái Siêu thực quả là một vinh dự lớn"

"Việc nghiên cứu và xác thực bức tranh này là quá trình rất thú vị và chứng minh được kiến thức nghệ thuật đáng kể của người bán khi ông có thể phát hiện ra bức tranh này tại một buổi bán nhà thanh lý" - bà nói thêm -  "Mặc dù tác phẩm của Dali thường là một trong những tác phẩm dễ nhận biết nhất, nhưng đây là tác phẩm khác thường, thể hiện một khía cạnh khác trong quá trình thực hành của ông khi sử dụng màu nước".

Bức tranh, có tên Vecchio Sultano, được Dali vẽ vào năm 1966, là sự kết hợp giữa màu nước và bút dạ. Đây là hình minh họa một cảnh trong Nghìn lẻ một đêm và là một trong 500 tác phẩm mà Dali dự định sáng tác dựa trên truyện dân gian Trung Đông này. Chúng được đặt hàng bởi cặp vợ chồng giàu có người Italy là Giuseppe và Mara Albaretto.

"Ban đầu, gia đình Albaretto đã yêu cầu Dali minh họa cuốn Kinh Thánh vào năm 1963, nhưng do Dali khăng khăng, cuối cùng ông lại minh họa các cảnh trong tác phẩm Nghìn lẻ một đêm. Dường như Dali say đắm văn hóa Moor và tin rằng mình thuộc dòng dõi Moor" - theo bà Downie.

Nhà xuất bản Italy Rizzoli đã lên kế hoạch xuất bản chúng. Tuy nhiên, Dali đã từ bỏ dự án sau khi chỉ hoàn thành 100 trong số 500 bức dự kiến - khiến tất cả chúng đều không được xuất bản.

"Trong số 100 bức tranh minh họa này, một nửa vẫn thuộc về nhà xuất bản Rizzoli và bị hư hỏng hoặc thất lạc, trong khi 50 bức còn lại thuộc về gia đình Albaretto và sau đó được con gái họ là Christina, người cũng là con gái đỡ đầu của Dali, thừa kế" - bà Downie chia sẻ.

"Tất cả 50 bức tranh mà gia đình này lưu giữ đã được Folio Society xuất bản vào năm 2016" - bà kể tiếp - "Tôi nghĩ, vì Dali đã sắp xếp đơn đặt hàng theo ý thích của mình, nên ông hẳn rất thích dự án này và chủ đề của nó. Rất có thể tác phẩm được đề cập đến nằm trong lô 50 tác phẩm đã được nhà xuất bản giữ lại và sau đó bị thất lạc".

Cuốn sách đã xuất bản, và giờ là bức tranh sắp được mang bán, đang khơi dậy sự quan tâm lớn đến dự án bị bỏ dở của Dali và làm dấy lên sự tò mò về những tác phẩm khác của ông.