Hãy cùng hành động để chấm dứt tình trạng mua bán người

Mua bán người được LHQ xác định là một trong 4 loại tội phạm nguy hiểm nhất thế giới, được đưa vào Chương trình phòng, chống tội phạm trên quy mô toàn cầu kể từ năm 2013. 

Cũng kể từ năm 2013, ngày 30/7 hàng năm đã được Liên hợp quốc chọn là Ngày thế giới phòng, chống mua bán người. 

Năm nay, chủ đề của Ngày thế giới phòng, chống mua bán người là: "Mua bán người là hoạt động tội phạm có tổ chức - Hãy cùng hành động để chấm dứt các hình thức bóc lột!" nhằm nhấn mạnh vai trò then chốt của các cơ quan thực thi pháp luật, đẩy lùi hoạt động tội phạm có tổ chức, đồng thời đảm bảo hệ thống pháp luật đặt nạn nhân làm trung tâm trong bảo vệ, hỗ trợ và tiếp cận công lý.

Nạn buôn người ngày càng phức tạp trên quy mô toàn cầu

Trong những năm qua, tội phạm buôn bán người trên thế giới diễn ra ngày càng phức tạp do lợi nhuận khổng lồ, có nguồn thu bất chính cao chỉ đứng sau tội phạm ma tuý và buôn bán vũ khí.

Liên hợp quốc ước tính mỗi năm trên thế giới có khoảng 800.000 đến 1 triệu người bị mua bán. Có khoảng gần 25 triệu nạn nhân của nạn mua bán người trên khắp thế giới, trong đó có lao động cưỡng bức, nô lệ tình dục, buôn bán nội tạng, bắt cóc... Trong số nạn nhân được phát hiện, gần một nửa là phụ nữ và gần 20% là trẻ em gái. Hơn 150 quốc gia ở tất cả các châu lục đang phải đối mặt với loại hình tội phạm mua bán người.

Trong số đó, tội phạm mua bán người tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương diễn biến rất phức tạp. Kể từ sau đại dịch COVID-19, khu vực Đông Nam Á đã chứng kiến sự bùng nổ của các khu tổ hợp lừa đảo, nơi những tổ chức tội phạm xuyên quốc gia vận hành các hoạt động lừa đảo trực tuyến với quy mô phức tạp. Theo ghi nhận từ Báo cáo thực trạng nạn mua bán người vào các tổ hợp lừa đảo trực tuyến tại Đông Nam Á của Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM), số ca bị mua bán được nhận hỗ trợ của IOM trong khu vực đã tăng hơn 3 lần từ 296 vào năm 2022 lên 978 vào năm 2023. Các băng nhóm tội phạm không chỉ lừa đảo người dùng trực tuyến mà còn bóc lột chính những người bị cưỡng ép làm việc tại đó. Nạn nhân thường là người trẻ, có trình độ, bị lừa tuyển dụng với những hứa hẹn về công việc hấp dẫn, nhưng sau đó bị tịch thu các giấy tờ tùy thân, giam giữ, đánh đập, lạm dụng và ép buộc phải thực hiện các hành vi lừa đảo. Các hành vi này bao gồm đầu tư giả, lừa đảo tiền mã hóa, lừa tình - tiền, mạo danh, trong đó, kẻ thực hiện hành vi lừa đảo tận dụng việc tạo dựng lòng tin với nạn nhân trong một thời gian dài trước khi lừa đảo họ với số tiền lớn.

Tuy nhiên, nếu như ban đầu nạn mua bán người chỉ giới hạn ở một số quốc gia Đông Nam Á, mô hình tội phạm tinh vi này giờ đây đã xuất hiện ở Trung Đông, Tây Phi và Trung Mỹ, tạo ra một "cuộc khủng hoảng toàn cầu". Theo Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC), nạn buôn người đã gia tăng đáng kể từ năm 2020, nguyên nhân do xung đột vũ trang, thảm họa khí hậu và bất ổn toàn cầu. Báo cáo về nạn buôn người được UNODC công bố tháng 12/2024 cho thấy, số nạn nhân đã tăng từ hơn 48,1 nghìn người vào năm 2020 lên 69,6 nghìn người vào năm 2022. Trong đó, nạn buôn người ở các "điểm nóng" xung đột diễn ra ngày càng đáng ngại, đặc biệt tại châu Phi. Những đường dây tội phạm buôn bán trẻ em ở trong và ngoài châu lục này có sự tham gia kết nối với các băng đảng toàn thế giới.

Đối tượng mà các tổ chức tội phạm nhằm tới không chỉ phụ nữ, trẻ em mà cả nam giới. Phương thức, thủ đoạn buôn bán người ngày càng tinh vi, phức tạp, có tổ chức rất chặt chẽ liên kết ở nhiều quốc gia khác nhau. Đặc biệt, từ khi mạng xã hội (như Facebook và Instagram) và đáng báo động là nhờ sự tiếp tay của công nghệ AI, đã trở thành những công cụ đắc lực cho những kẻ buôn người lợi dụng để lừa đảo. Từ việc tạo ra các quảng cáo việc làm giả mạo cực kỳ thuyết phục, đến việc tạo ra các hồ sơ deepfake để "tống tiền tình dục" và lừa đảo tình cảm, AI đang trở thành một công cụ đắc lực, giúp những kẻ buôn người và lừa đảo trở nên tinh vi và khó bị phát hiện hơn. Sự chân thật đến đáng sợ của các nội dung do AI tạo ra khiến người dùng dễ dàng sập bẫy hơn bao giờ hết. Đây là một trong những thách thức lớn nhất đối với chính phủ nhiều nước trong công tác đấu tranh chống tệ nạn này.

Theo Liên hợp quốc, nguyên nhân chủ yếu làm gia tăng các vụ buôn bán người trong những năm gần đây là do tác động của các cuộc xung đột vũ trang ở các châu lục, thảm họa liên quan đến tình trạng biến đổi khí hậu và các khủng hoảng khác trên toàn cầu. Điều này làm gia tăng nhanh chóng tình trạng đói nghèo, làn sóng di cư lánh nạn, và tìm kiếm việc làm...

Chung tay hành động nhằm chấm dứt nạn mua bán người

Thời gian qua, các nước và tổ chức quốc tế đã có sự hợp tác chặt chẽ trong phòng, chống mua bán người. Tháng 6/2025, Cơ quan Cảnh sát châu Âu (Europol) đã thực hiện một chiến dịch mang tên "Chuỗi toàn cầu" do lực lượng thực thi pháp luật Áo và Romania dẫn đầu, với sự tham gia của 15 nghìn nhân viên an ninh, sĩ quan từ 43 quốc gia, gồm cảnh sát, biên phòng, thanh tra lao động cũng như cơ quan thuế và hải quan nhằm triệt phá các đường dây buôn người và vận chuyển người trái phép ở châu Âu, châu Phi, châu Á và châu Mỹ. Chiến dịch đã giải cứu được 1.194 người nghi là nạn nhân buôn người và bắt giữ 158 nghi phạm. Các nạn nhân đến từ 64 quốc gia, chủ yếu là Romania, Ukraine, Colombia, Trung Quốc và Hungary.

Nổi bật trong chiến dịch toàn cầu trên, cảnh sát liên bang Brazil đã triệt phá đường dây buôn người chuyên tuyển dụng nạn nhân thông qua quảng cáo việc làm giả, sau đó đưa sang Myanmar cho dịch vụ mại dâm; Cảnh sát Thái Lan cũng bắt giữ 12 nghi phạm trong mạng lưới mại dâm liên quan trẻ vị thành niên hoạt động thông qua một nền tảng mạng xã hội phổ biến; Lực lượng thực thi pháp luật Áo bắt giữ 7 nghi phạm buôn người, triệt phá một nhóm tội phạm có tổ chức người Romania hoạt động tại nhiều quốc gia Liên minh châu Âu (EU). Nhóm này tìm nhiều cách dụ dỗ nạn nhân, sau đó bắt ép họ làm cho các điểm mại dâm hoặc phạm tội…

Trước đó, trong năm 2024, Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (INTERPOL) đã tiến hành chiến dịch truy quét tội phạm buôn người quy mô lớn, đã bắt giữ hàng nghìn đối tượng tình nghi. Hàng nghìn nạn nhân và những người có nguy cơ bị những kẻ buôn người nhắm tới đã được giải cứu...

Tuy nhiên, theo bà Kendra Rinas, Trưởng Phái đoàn Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) tại Việt Nam, hiện nay dù các nước đã có một số tiến bộ trong phòng, chống mua bán người nhưng thực tế phản ứng của hệ thống tư pháp hình sự vẫn chưa đủ mạnh để đối phó với loại tội phạm ngày càng phức tạp này. Để chấm dứt nạn mua bán người, cơ quan thực thi pháp luật cần áp dụng các quy định nghiêm ngặt, tiến hành chủ động điều tra, tăng cường hợp tác xuyên biên giới, nhắm vào dòng tiền của tội phạm và tận dụng kỹ thuật công nghệ để nhận diện, triệt phá các đường dây mua bán người. Để đảm bảo công lý cho nạn nhân, bà Rinas cho rằng cần buộc thủ phạm chịu trách nhiệm, luôn đặt nạn nhân làm trung tâm trong công tác bảo vệ, hỗ trợ và tiếp cận công lý.

Các cơ quan thực thi pháp luật, bao gồm lực lượng cảnh sát, an ninh biên giới, cơ quan quốc tế và lực lượng chuyên trách đặc biệt được khuyến khích chủ động tham gia chiến dịch, thông qua việc sử dụng nền tảng trực tuyến và hoạt động trực tiếp tại các khu vực có lưu lượng người qua lại cao như bến xe, nhà ga, sân bay. Cách làm này giúp các thông điệp tiếp cận đông đảo công chúng, nâng cao nhận thức xã hội và thúc đẩy việc báo cáo các trường hợp nghi ngờ mua bán người.

Chính vì vậy, Ngày thế giới phòng, chống mua bán người, được tổ chức vào ngày 30/7 hàng năm là lời nhắc nhở toàn cầu về tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức đối với loại tội phạm không chỉ gây ảnh hưởng đến các nạn nhân mà còn đến toàn xã hội này.

Năm 2025, chủ đề của Ngày thế giới phòng, chống mua bán người có thông điệp "Mua bán người là hoạt động tội phạm có tổ chức - Hãy cùng hành động để chấm dứt các hình thức bóc lột!" nhằm nhấn mạnh vai trò then chốt của các cơ quan thực thi pháp luật nhằm đẩy lùi các hoạt động tội phạm có tổ chức, đồng thời đảm bảo hệ thống pháp luật đặt nạn nhân làm trung tâm trong công tác bảo vệ, hỗ trợ và tiếp cận công lý.

Theo bà Kendra Rinas, nhân Ngày thế giới phòng, chống mua bán người 2025, các nước cần tiếp tục nhận ra tầm quan trọng của hợp tác, sáng tạo, đối tác và trao quyền cho thanh niên nhằm phòng, chống mua bán người. Thế giới sẽ không thể đẩy lùi vấn nạn này nếu không có sự chung tay của tất cả mọi người. Chúng ta cần tiếp tục hành động trong đồng hành với các nạn nhân, chung tay vì một thế giới, nơi không ai bị mua, bán, hay bóc lột.

Đây cũng là quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam, đó là ghi nhận, bảo vệ và bảo đảm các quyền con người, đặc biệt là với phụ nữ và trẻ em. Hưởng ứng Ngày thế giới phòng, chống mua bán người, tại Việt Nam, theo quyết định số 793/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 10/5/2016, cũng đã lấy ngày 30/7 là Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người. Chương trình quốc gia về phòng, chống mua bán người các giai đoạn tại Việt Nam đều huy động sự vào cuộc, tham gia của cả hệ thống chính trị, các bộ, ban, ngành và mọi người dân; trong đó, lấy phòng ngừa là chính, là yếu tố căn bản trong triển khai các mặt công tác. Đặc biệt, Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đã bổ sung các nguyên tắc quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đặc biệt là nguyên tắc "lấy nạn nhân làm trung tâm", mở rộng đối tượng được bảo vệ cũng như chế độ hỗ trợ cho nạn nhân.

Hưởng ứng "Ngày thế giới phòng, chống mua bán người" và "Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người 30/7" năm 2025, từ ngày 1/7 đến 30/9/2025, các Bộ, ngành, địa phương trên toàn quốc triển khai cao điểm phòng, chống mua bán người. Bộ Công an và Bộ Quốc phòng được giao tổ chức các đợt tấn công, trấn áp tội phạm trên toàn quốc và tại các khu vực biên giới, cửa khẩu, biển đảo. Các hoạt động tuyên truyền cũng được đẩy mạnh trực tiếp tại cộng đồng và trên các nền tảng số, mạng xã hội...